Natuurlijke zonnebrand: wat is het, hoe werkt het en welke je moet kiezen

Zonbescherming is belangrijker dan ooit. Niet alleen vanwege de toename van huidkanker, maar ook vanwege het groeiende milieubewustzijn. Natuurlijke zonnebrand wint daarom aan populariteit. Maar wat is natuurlijke zonnebrand precies? Hoe verschilt het van synthetische (ook wel chemische) zonnebrand? En is het veilig voor kinderen, mensen met een gevoelige huid of eczeem? Kortom: Ben je op zoek naar een zonnebrand die goed is voor je huid én het milieu? Dan zit je hier goed. In dit uitgebreide artikel geven we heldere antwoorden op álle vragen rond natuurlijke zonnebrand, met feiten, cijfers, ervaringen en onafhankelijke bronnen.

In dit artikel nemen we je mee in:

• Wat is een natuurlijke zonnebrand?

• Is het een chemisch of synthetisch filter?

• Verschillen tussen natuurlijke en synthetische zonnebrand

• Nano versus non-nano

• Wat maakt natuurlijke zonnebrand uniek?

• Is zonnebrandcrème schadelijk voor koraal?

• Zijn alle natuurlijke zonnebrandcrèmes veilig en effectief?

• Welke ingrediënten moet je vermijden in "gewone" zonnebrandmiddelen?

• Welke merken bieden duurzame zonnebrand aan?

• Welke merken bieden duurzame zonnebrand aan?

• Natuurlijke zonnebrand voor kinderen en gevoelige huid (zoals eczeem)

• Milieuvriendelijkheid van natuurlijke zonnebrand

• Wat betekent water resistant bij zonnebrand?

• Hoe kies je de juiste SPF bij natuurlijke zonnebrand?

• Praktische tips voor veilig gebruik van natuurlijke zonnebrand

Wat is natuurlijke zonnebrand?

Natuurlijke zonnebrand is een type zonbeschermingsproduct dat voornamelijk bestaat uit minerale UV-filters, zoals zinkoxide en titaniumdioxide, in plaats van synthetisch-chemische filters. Minerale filters werken door een fysieke barrière te vormen op de huid: ze weerkaatsen en blokkeren UV-stralen, terwijl synthetisch-chemische UV-filters (zoals oxybenzone of avobenzone) de straling absorberen en omzetten in warmte. Natuurlijke zonnebrandcrèmes bevatten daarnaast vaak verzorgende ingrediënten uit de natuur, zoals plantaardige oliën en natuurlijke was en meestal geen microplastics, parabenen of kunstmatige geurstoffen.

Chemisch of synthetisch?

In de volksmond wordt vaak natuurlijke zonnebrandcrème vergeleken met chemische zonnebrandcrème. Eigenlijk is dat geen goede woordkeuze, omdat alle crèmes op een chemische manier worden gemaakt. Een chemisch proces betekent niet automatisch dat er iets “onnatuurlijks” of “synthetisch” aan te pas komt. Het verwijst simpelweg naar het mengen, conserveren, verdikken of stabiliseren van stoffen om een eindproduct te maken. Daarom zou de vergelijking natuurlijk/mineraal versus synthetisch beter zijn.

Verschillen tussen natuurlijke en synthetische zonnebrand

• UV-Filters: natuurlijke zonnebrandcrème gebruikt minerale filters (zinkoxide, titaniumdioxide) en non-minerale zonnebrandcrème gebruikt synthetische filters.

• Werking: Minerale filters reflecteren UV-licht. Synthetische filters absorberen dit.

• Ingrediënten: synthetische zonbescherming bevat vaak synthetische toevoegingen zoals parabenen, parfums, microplastics.. Natuurlijke meestal niet. Wil je er zeker van zijn dat er 0% synthetische stoffen inzitten? Ga dan voor een 100% natuurlijke variant. 

• Effect op milieu: synthetische filters worden in verband gebracht met schade aan koraalriffen en waterorganismen (meer uitleg hieronder); minerale filters in niet-nano-vorm (meer uitleg hieronder) zijn milieuvriendelijker.

• Huidreacties: natuurlijke zonnebrand is vaak beter voor de gevoelige huid mensen met allergieën.

Omdat minerale zonbescherming meer op de huid blijft liggen, kan het dikker aanvoelen op de huid of een ‘witte waas’ geven. Vroeger liep je er vaak bij als een spookje, maar tegenwoordig zijn veel formules zo ontwikkeld dat de witte waas geminimaliseerd is, zonder concessies te doen op de bescherming. 

Nano versus non-nano 

Nanodeeltjes zijn zo klein dat ze gemakkelijk opgenomen kunnen worden in je huid, maar ook in plankton, koralen en vissen. Non-nano deeltjes worden minder makkelijk opgenomen omdat ze groter zijn. Het voordeel is dat dit veiliger is voor milieu en lijf (minder opname). Het nadeel is dat het iets dikker is qua textuur en minder transparant is. Gelukkig is het mogelijk om er alsnog een fijne, smeerbare crème van te maken door bijvoorbeeld mooie fruitoliën. 

Wat maakt natuurlijke zonnebrand uniek?

Natuurlijke zonbescherming maakt gebruik van (non-nano) minerale filters, die enerzijds het milieu minder belasten en anderzijds geschikt zijn voor de gevoelige huid. Synthetische zonnebrandcrème kan mogelijk schadelijk zijn voor koraal- en zeeleven. 

Je ziet op verpakkingen steeds vaker ‘reef safe’ of ‘ocean friendly’. Pas op, dit zijn geen beschermende termen dus iedereen zou dit op de verpakking kunnen zetten. Kijk goed naar de ingrediëntenlijst. 

Is zonnebrandcrème schadelijk voor koraal?

Laten we vooropstellen: de zee en het koraal hebben waarschijnlijk het liefst helemaal geen zonnebrandcrème. Maar hoe sterk is het bewijs dat synthetische zonnebrandcrème schadelijk is voor het koraal? De wetenschap hierachter is vrij duidelijk, maar er zijn wel nuances. Er zijn verschillende laboratoriumonderzoeken die directe schade tonen van stoffen als oxybenzone, octinoxate en octocrylene. Deze stoffen veroorzaken DNA schade en leiden tot vervormingen, groeivertraging en koraalverbleking. Bron: onderzoek van C A Downs et al in Archives of Environmental Contamination and Toxicology. Ook bij de minerale filters zincoxide en titaniumoxide zijn laboratoriumstudies gedaan waarin bleek dat deze filters in de vorm van ongecoate nanodeeltjes schadelijk kunnen zijn voor het koraal. Bron: Shengwu Yuan et al, Environmental Science & Technology 2023. 

De nuance zit erin dat dit niet nog 100% is vastgesteld in de natuur. In open water is het moeilijk om directe verbanden te leggen, omdat er veel andere factoren zijn die van invloed zijn op koraalsterfte (vervuiling, opwarming van de aarde, overbevissing). Ook zijn de concentraties van de UV-filters lager dan in labtests.

Hoewel er nog debat is over de exacte ecologische impact in het wild, is de wetenschappelijke consensus dat bepaalde UV-filters een risico vormen en daarom zijn deze in sommige gebieden ook verboden. 

Daarom kiezen wij voor wat op dit moment wordt bestempeld als de meest veilige optie: non-nano, ongecoat zincoxide als mineraal filter. 

Zijn alle natuurlijke zonnebrandcrèmes veilig en effectief?

Niet elke zonnebrand die als 'natuurlijk' wordt verkocht biedt even goede bescherming. Kies producten met een duidelijke UVA- én UVB-bescherming en minimaal SPF30. Let erop dat de filters non-nano zijn, want nanovorm kan mogelijk via de huid in het lichaam worden opgenomen en heeft een onduidelijk milieuprofiel. Let bij voorkeur ook op aanvullende keurmerken.

Feiten en cijfers:

• De EU laat maximaal 25% zink- of titaniumdioxide toe in zonnebrand. Bron: gov.uk.

• Slechts twee UV-filters zijn door de FDA als veilig erkend: zinkoxide en titaniumdioxide. Bron: fda.gov.

• Oxybenzone werd bij 97% van de geteste mensen in het bloed aangetroffen (CDC, VS). Bron: U.S. Centers for Disease Control (CDC).

Welke ingrediënten moet je vermijden in "gewone" zonnebrandmiddelen?

Veel voorkomende synthetische UV-filters zijn in opspraak vanwege mogelijke hormonale verstoring, allergieën en negatieve effecten op het milieu:

• Oxybenzone (benzofenon-3): in verband met mogelijk hormoonverstorende eigenschappen, verminderde vruchtbaarheid, gevonden in moedermelk. In veel tropische landen verboden vanwege schade aan koraalriffen.

• Octocryleen: breekt af tot benzofenon (mogelijk kankerverwekkend), schadelijk voor koraal, vaak aanwezig in ca. 2400 zonnebrandproducten wereldwijd.

• Homosalaat: mogelijk hormoonverstorend, versnelt opname van andere stoffen door de huid, inmiddels in Europa beperkt toegestaan tot 1,4%.

• Octinoxaat: mogelijk hormoonverstorend en  schade aan zeeleven.

• Avobenzone: afbraak onder zonlicht, moet gecombineerd worden met andere synthetische stabilisatoren, wat bijwerkingen kan opleveren.

• Parabenen en ftalaten: synthetische conserveringsmiddelen die de hormoonhuishouding kunnen verstoren.

Divers onderzoek toont aan dat deze stoffen gemakkelijk via de huid het lichaam binnendringen. Let op etiketten, vermijd bovenstaande ingrediënten en kies bij voorkeur natuurlijke zonnebrand met transparante ingrediënten.

Welke merken bieden duurzame zonnebrand aan?

Gelukkig komen er steeds meer merken die mooie, natuurlijke zonnebrandcrèmes aanbieden met zo min mogelijk impact op aarde.

Een aantal 100% natuurlijke zonbescherming merken zonder microplastics zijn:

1. Food for Skin SPF30. 100% natuurlijk, non-nano zincoxide, 100% PCR tube, zeer verzorgend, geen parfum, geproduceerd in Nederland. 

2. Beach Street, non-nano zincoxide, plasticvrij.

3. Nourished. Zincoxide, gemaakt in Nederland, met vanille-extract. 

4. Loveli. Non-nano zinoxide. Kies de versie zonder parfum. 

5. Loïs Lee. Non-nano zinxoide. Let op: SPF20. 

6. Inika. Zincoxide, zonder parfum. 

7. Witlof Skincare. SPF30 dagcrème met zincoxide(let erop dat je genoeg smeert!).

8. SMPL. Titaniumdioxide, nano gecoat. Parfumvrij. 

Natuurlijke zonnebrand voor kinderen en gevoelige huid (zoals eczeem)

Natuurlijke zonnebrand is meestal geschikt voor baby's, kinderen en mensen met een gevoelige of eczeemhuid. Minerale filters zoals zinkoxide vormen een laagje op de huid en dringen nauwelijks tot niet het lichaam binnen. Dit minimaliseert kans op irritatie en hormonale verstoring. Let erop dat het product geen parfum of slechte alcoholen bevat, omdat dit ook vaak een trigger is. 

Milieuvriendelijkheid van natuurlijke zonnebrand

Synthetische zonnebrandmiddelen kunnen tijdens het zwemmen in zee terechtkomen. Sommige UV-filters, zoals oxybenzone, octocryleen en octinoxaat, worden in verband gebracht met mogelijke schade aan het waterleven, waaronder koraal, vissen en plankton. Om die reden hebben diverse landen, vooral in tropische gebieden, het gebruik van deze ingrediënten inmiddels verboden. Minerale zonnebrand, vooral met non-nano zinkoxide, wordt over het algemeen als de meest milieuvriendelijke optie beschouwd. 

Let op: 'Reef safe' of 'ocean friendly' zijn geen beschermde termen. Controleer daarom altijd de ingrediëntenlijst.

Wat betekent water resistant bij zonnebrand?

Water resistant bij zonnebrand betekent dat het product na contact met water nog een bepaalde tijd bescherming biedt. Bij gewone zonnebrand spoelt het sneller weg tijdens zwemmen of zweten. Ook voor koraal- en zeeleven is het fijner als de zonbescherming zo goed mogelijk op je lijf blijft zitten. 

Toch word geadviseerd je na het zwemmen opnieuw in te smeren, omdat een deel eraf kan zijn door schuring, afdrogen etc. 

Hoe kies je de juiste SPF bij natuurlijke zonnebrand?

De Sun Protection Factor (SPF) geeft aan hoeveel langer je beschermd bent tegen UVB-straling. SPF30 betekent ca. 97% bescherming, SPF50 ongeveer 98%. Voor kinderen, mensen met een lichte huid, of bij langere blootstelling wordt minimaal SPF30/50 aangeraden. Kies altijd voor 'breed spectrum' bescherming (UVA én UVB). Dit staat duidelijk vermeld op de verpakking van goede natuurlijke zonnebrandproducten.

Praktische tips voor veilig gebruik van natuurlijke zonnebrand

• Smeer royaal: houd twee vingers (in de lengte) aan per lichaamsdeel. Bijvoorbeeld: twee voor armen, twee voor hals en gezicht etc. Bron: KWF.

• Herhaal elke 2 uur en altijd na zwemmen, zweten of afdrogen.

• Vergeet oren, neus, hals, voeten en de achterkant van de benen niet.

• Kleed kinderen luchtig aan, gebruik een hoed/pet en beschermende kleding als extra bescherming.

• Vermijd de zon tussen 12 en 15 uur als de straling het sterkst is en zoek sowieso vaak de schaduw op. 

• Kies indien mogelijk voor milieuvriendelijke, recyclebare verpakkingen (bijvoorbeeld een 100% PCR tube).

• Extra tips

Conclusie

Natuurlijke zonnebrandcrème biedt een effectief en relatief milieuvriendelijk alternatief voor reguliere zonnebrandcrème. Zeker bij kinderen, gevoelige huid, eczeem of milieubewuste gebruikers is natuurlijke zonnebrand de gemakkelijkste en beste keuze. Kijk bij aanschaf goed naar de ingrediënten, let op 'non-nano' mineralen en kies indien mogelijk voor parfumvrije varianten. Vergeet niet: een zonnebrandcrème, hoe goed ook, biedt nooit volledige 100% bescherming. Ga niet uren liggen bakken, bescherm jezelf ook met kleding en zoek de schaduw op.